Obon

Obon czyli japońskie święto zmarłych

Paulina

8/10/20254 min read

Glowing metal blocks are illuminated in a dark factory.
Glowing metal blocks are illuminated in a dark factory.

      Gdy ponownie dotknąłem kamieni, z przestrachem dostrzegłem przed sobą dwie białe sylwetki. Uspokoił mnie jednak uprzejmy głos, pytający, czy woda nie jest zbyt zimna. Głos ten należał do mojego dawnego gospodarza, Otokichiego — sprzedawcy ryb — który wraz z żoną przyszedł mnie odszukać.
       — Jedynie przyjemnie chłodna — odparłem, narzucając na siebie szlafrok, by razem z nimi wrócić do domu.
        — Aha — odezwała się jego żona — nie powinno się wychodzić z domu w noc Bon!

Lafcadio Hearn, „In Ghostly Japan” (1894)

O-bon – japońskie święto zmarłych

Lato w Japonii to czas yūrei, czyli duchów. Nie bez powodu właśnie wtedy przypada jedno z najważniejszych świąt - O-bon, czyli święto zmarłych.

O-bon wywodzi się z buddyjskiej tradycji mahajany. Według legendy, uczeń Buddy Maudgaljajan (Mokuren) pragnął ulżyć cierpieniu swojej matki w życiu pośmiertnym, w tym celu składając ofiary z jej ulubionych potraw i napojów. Wierzył, że udało mu się tego dokonać i z radości zaczął tańczyć. Taniec znany jako bon odori jako tradycja obchodów święta zmarłych przetrwał do dziś i różni się nieznacznie krokami w zależności od regionu.

Datuje się, że O-bon przyjęło się jako święto ponad 500 lat temu, kiedy w Japonii nie znano jeszcze kalendarza gregoriańskiego. Podobnie jak Wielkanoc w kulturze zachodniej, O-bon pierwotnie było świętem ruchomym, zależnym od kalendarza księżycowego. Dziś, choć w niektórych regionach daty zostały ujednolicone, w innych wciąż obchodzone są według dawnych zwyczajów.

W regionie Kanto (Tokio, Jokohama) i Tohoku O-bon przypada około 15 lipca. W Kansai (Kioto, Osaka) obchodzone jest od 13 do 16 sierpnia, natomiast w takich miejscach jak Okinawa czy północne Honsiu wciąż celebruje się tzw. Stare Bon według kalendarza księżycowego.

Choć terminy mogą się różnić, przebieg obchodów wygląda podobnie.

Przez trzy dni, gdy dusze przodków powracają z zaświatów (anoyo) do świata żywych (kanoyo), Japończycy starają się jak najlepiej je ugościć. W domach zapala się świece i latarnie, by wskazać duchom drogę. Groby są porządkowane, a na ołtarzykach w domach pojawiają się dary z ulubionych potrawy i napojów zmarłych.

Chociaż O-bon nie jest oficjalnym świętem wolnym od pracy, wielu Japończyków bierze w tym czasie urlop, by odwiedzić rodzinne strony i wspólnie uczcić pamięć przodków. Niektóre firmy zawieszają działalność, co świadczy o ogromnym znaczeniu tego święta. O-bon, obok Nowego Roku i Złotego Tygodnia, to jeden z nielicznych momentów w roku, gdy całe społeczeństwo robi sobie przerwę.

Święto to nie ma jednak nic wspólnego ze smutkiem. Po zmierzchu w domach i świątyniach zapala się świece, a mieszkańcy wychodzą na ulice, by wspólnie tańczyć na cześć duchów. Na kilka dni, a nawet tygodni przed świętem, lokalne media pokazują kroki, aby każdy mógł się ich nauczyć i dołączyć do zabawy. Zachęca się nawet turystów. Zabawa trwa do późnego wieczora, a czasem aż do nocy.

Ostatniego dnia latarnie są puszczane na rzekach i morzu, by symbolicznie odprowadzić duchy z powrotem do anoyo.

Uwaga: podczas O-bon lepiej nie wchodzić do wody! Wierzono, że duchy mogą się pomylić i zabrać żywego człowieka ze sobą w zaświaty. ;)

Awa Odori (Tokushima)
12-15 sierpnia

Awa Odori to jeden z najsłynniejszych japońskich festiwali, podczas którego ulice Tokushimy wypełniają tysiącei tancerzy w yukatach i słomkowych kapeluszach.

Skoordynowany taniec tak dużej liczby uczestników pod rytm bębnów taiko i fletów to wspaniałe widowisko oraz uczta dla oczu i uszu. Każdy może zostać zaproszony do wspólnego tańca, dzięki czemu świętu towarzyszy radosna i wspólnotowa atmosfera.

Najsłynniejsze festiwale O-bon w Japonii
Gozan no Okuribi (Kioto)
13-16 sierpnia

W nocy 16 sierpnia w Kioto Obon kończy się spektakularnym rytuałem znanym jako Gozan no Okuribi. Na pięciu wzgórzach okalających miasta rozpalane są ogromne ogniska w kształcie znaków kanji. Płomienie te symbolicznie wysyłają dusze przodków w zaświaty.

Pierwsze ognisko zapala się o 20:00, a każde kolejne w odstępie 5 minut. Wielkie płomienie w kształcie znaków kanji można oglądać przez około 30 minut.

Gujo Odori (Gifu)
od połowy lipca do początku września

Gujo Hachiman to nadrzeczne miasteczko, w którym O-bon trwa aż półtora miesiąca i jest jednym z najdłuższych i najbardziej angażujących festiwali tanecznych w Japonii. Gujo Odori trwa ponad 30 nocy w lecie, ale jego szczyt przypada na połowę sierpnia, kiedy tańce trwają całą noc. Szczegółowe daty i harmonogram festiwalu na 2025 rok można znaleźć na oficjalnej stronie festiwalu lub na stronach poświęconych japońskim festiwalom

Źródła:

  1. Zack Davisson "Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,  2018r.

  2. https://travel.rakuten.com/contents/usa/en-us/guide/obon/

Toro Nagashi na rzece Sumida (Tokio)
16 sierpnia

W tokijskiej dzielnicy Asakusa zmarłych żegna się ze spokojem. Ceremonia puszczania lampionów Toro Nagashi w Tokio odbywa ona w parku Sumida , a uczestnicy wyrzucają do rzeki Sumida kartki z wypisanymi modlitwami lub imionami bliskich . Gdy lampiony płyną w dół rzeki o zmierzchu, ich delikatny blask odzwierciedla ciche piękno i emocjonalny rezonans O-bon. To chwila ciszy w sercu jednego z najbardziej ruchliwych miast świata i wzruszające przypomnienie japońskiego szacunku dla tych, którzy odeszli.