Momiji

Jesień w Japonii to po wiośnie druga najpopularniejsza pora roku na odwiedzenie tego kraju. Japońska jesień zachwyca niemal tak samo jak wiosenne kwitnienie wiśni. Gdy temperatury zaczynają spadać, a powietrze staje się rześkie i przejrzyste, góry i parki rozświetlają się odcieniami czerwieni, złota i pomarańczu. To właśnie wtedy zaczyna się momiji (紅葉), jedno z najpiękniejszych i najbardziej symbolicznych zjawisk japońskiej natury i kultury.

Co to jest momiji?

Słowo momiji (紅葉) oznacza dosłownie „czerwone liście” lub „klon japoński”. Pisane tymi samymi znakami może być odczytywane również jako kōyō; wówczas odnosi się ogólnie do jesiennego przebarwiania się liści, nie tylko klonów, ale także dębów, miłorzębów czy buków.

Etymologicznie wyraz momiji pochodzi od czasownika momizu (揉み出づ), który w dawnym języku japońskim oznaczał „barwić” lub „zmieniać kolor”. W ten sposób w języku zakorzeniło się pojęcie momiji suru, czyli „robić się czerwonym” (odniesione do liści jesiennych drzew). Z czasem termin zaczął oznaczać nie tylko zjawisko natury, ale też całe doświadczenie jego podziwiania.

Momijigari – sztuka "polowania" na jesień

Podobnie jak wiosną Japończycy organizują pikniki pod kwitnącymi wiśniami (hanami), tak jesienią oddają się rytuałowi zwanemu momijigari (紅葉狩り), co dosłownie znaczy „polowanie na klony” lub „polowanie na jesienne liście”.To poetyckie określenie wypraw w góry, parki i ogrody w poszukiwaniu najpiękniejszych krajobrazów jesieni.

Tradycja momijigari sięga okresu Heian (794–1185), kiedy arystokracja dworska w Kioto urządzała przejażdżki i poetyckie spotkania, by podziwiać przemijające piękno natury. Dziś zwyczaj ten praktykują wszyscy, od studentów po seniorów. W mediach pojawiają się prognozy „frontu jesiennych liści” (kōyō zensen), które informują, kiedy i gdzie najlepiej podziwiać zmieniające się kolory w różnych regionach Japonii. Podobnie wiosną prognozuje się front kwitnienia wiśni.

Smaki jesieni – co Japończycy jedzą podczas momiji?

Jesień w Japonii to czas obfitości, a powiedzenie "aki wa shokuyoku no kisetsu" (秋は食欲の季節) – „jesień to pora apetytu”, odzwierciedla, jak bardzo sezonowe smaki są związane z tą porą roku.

Podczas momijigari popularne są bento z jesiennymi składnikami: grillowany łosoś (shake), ryż z kasztanami (kuri gohan), bataty (satsumaimo), grzyby matsutake czy dynia (kabocha). W górskich regionach można spróbować imoni, czyli gęstej zupy z taro, wołowiny i warzyw, którą często gotuje się na świeżym powietrzu podczas wspólnych spotkań nad rzeką.

Momiji manju, czyli małe ciasteczka w kształcie liści klonu, nadziewane pastą z czerwonej fasoli anko to chyba najbardziej rozpoznawalny jesienny przysmak Japonii. Słodycze te pochodzą z wyspy Miyajima (prefektura Hiroshima) i stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych jesiennych przysmaków w Japonii. W kawiarniach pojawiają się też słodycze o smaku batata, kasztanów, a nawet wariacje na temat latte z klonowym syropem, inspirowane zachodnimi trendami.

Gdzie zobaczyć najpiękniejsze momiji w Japonii?

Momiji – symbol przemijania i piękna

W kulturze japońskiej momiji nie jest tylko naturalnym zjawiskiem. To także metafora ulotności życia i piękna chwili, bliska filozofii mono no aware (wrażliwości na przemijanie). Czerwone liście, które opadają po kilku tygodniach, przypominają, że wszystko, co piękne, jest tym cenniejsze, im krócej trwa. Podobne przemyślenia mają Japończycy podczas hanami.

Niektórzy poeci porównują klony do żaru uczuć. W literaturze i sztuce momiji bywa symbolem namiętności, wdzięczności, a także melancholii. W haiku Bashō można znaleźć subtelne odniesienia do liści opadających na rzekę czy drogę do świątyni jako znak, że jesień to czas refleksji i spokoju ducha.

Japonia rozciąga się na ponad 3 000 kilometrów z północy na południe, dlatego sezon momiji trwa nawet dwa miesiące. Zaczyna się we wrześniu na Hokkaido, a kończy w grudniu na południu wyspy Kyushu. Oto kilka miejsc, które Japończycy i podróżnicy uznają za najpiękniejsze do podziwiania jesiennych barw.

Kyoto - świątynie w ogniu jesieni

Stolica dawnej Japonii to bez wątpienia mekka momiji. W listopadzie świątynie takie jak Kiyomizudera, Eikan-dō, Tōfuku-ji czy Kōdai-ji toną w czerwieni klonów, których odbicia migoczą w stawach i kamiennych ogrodach. Wieczorne iluminacje (momiji no yakai) tworzą magiczną atmosferę, kiedy świątynne ogrody rozświetlone lampionami przypominają obrazy jak z baśni.

Nikko - harmonia natury i świątyń

Położone w górach Nikkō (prefektura Tochigi) słynie z bogato zdobionych świątyń wpisanych na listę UNESCO, a jesienią staje się jednym z najbardziej kolorowych miejsc w Japonii. Górska droga Irohazaka, wijąca się serpentynami przez lasy klonów i buków, oferuje widoki, które zapierają dech w piersiach.

Hakone - między górami a gorącymi źródłami

Hakone przyciąga turystów nie tylko onsenami i widokiem na górę Fuji, ale także wspaniałym momiji. Spacer wokół jeziora Ashi, rejs po wodzie czy wizyta w Muzeum Rzeźby Plenerowej (Hakone Open-Air Museum) w otoczeniu złotych liści to niezapomniane przeżycie.

Miyajima - klony i torii na wodzie

Na północy Japonii, w Parku Narodowym Daisetsuzan, jesień zaczyna się już we wrześniu. To jedno z pierwszych miejsc, gdzie liście zmieniają kolory. Surowe góry, gorące źródła i brak tłumów sprawiają, że można tu poczuć prawdziwą dzikość japońskiej natury.

Daisetsuzan – dzika północ Hokkaido

Na wyspie Miyajima w prefekturze Hiroshima, która słynie ze świątyni Itsukushima z czerwoną bramą torii stojącą na wodzie, jesienne klony tworzą bajkowe tło. Szczególnie urokliwy jest Park Momijidani, którego nazwa oznacza dosłownie „dolinę klonów”.

Park Mino - jesienne kolory tuż za miastem

Zaledwie kilkadziesiąt minut pociągiem od centrum Osaki znajduje się Park Mino (箕面公園) – jedno z najpiękniejszych miejsc na momiji w regionie Kansai. Malownicza trasa prowadzi wzdłuż rzeki Mino do wodospadu Minoo-no-taki, otoczonego setkami klonów japońskich. W listopadzie cała dolina mieni się czerwienią i złotem, a w powietrzu unosi się zapach lokalnego przysmaku – momiji tempura, czyli liści klonu smażonych w cieście. To unikalny smak Osaki i obowiązkowy punkt każdej jesiennej wycieczki.

Źródło obrazu: https://loiclagarde.com/top-10-shotos-spots-for-momiji-in-japan/

Fujikawaguchi-ko 

U podnóża Góry Fuji, nad brzegiem jeziora Kawaguchi, znajduje się miasteczko Fujikawaguchiko, jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc na momiji w całej Japonii. Co roku w listopadzie odbywa się tu Momiji Matsuri, czyli festiwal klonów, podczas którego aleja Momiji Kaidō rozświetla się wieczornymi iluminacjami, a liście klonów tworzą naturalną ramę dla majestatycznego Fuji w tle. To widok, który łączy w sobie wszystko, co najpiękniejsze w japońskiej jesieni.

Źródło obrazu: https://travel.rakuten.com/contents/usa/en-us/guide/arashiyama-momiji-festival-guide/